Քչերը գիտեն ինչպես է Վենետիկի ամենագեղեցիկ կղզիներից մեկը բաժին հասել հայերին
Իտալայի Վենետիկ քաղաքից ոչ հեռու։ Ադրիատիկ ծովի ջրերում գտնվում է հայկական Սուրբ Ղազար կղին որտեղ մինչև օրըս գործում է Մխիթար Սեբաստացու հիմնած Մխիտարյան միաբանությունը։ Կղզին հայկական պատմամշակույթային օջախներից է՝ հայերի հպարտություներից մեկը։ Բայց ինչպես է բաժին հասել հայերին շատ քչերը գիտեն այդ մասին։ Տասերկուերրորդ դարում կղզին հատկացրեցին քոցով վարագիչ հիվանդների տարածումը կանխելու համար։ Վենետիկցիները որոշեցին բոլոր վարաքվածներին մեկուսացնել կղզում։ Այդ հիվանդներին խնամում էին հայ միաբանները։ Ժամանակին հիվանդությունը նահանջում է և մարում, բայց դարեր անց կղզին նորից լքվում է։ Սակայն 1717-թվին ի նշան երախտագիության Վենետիկի իշխող խորհուրդը որոշում է կղզին նվիրել հայ վարդապետներին Մխիտար Սեբաստացու գլխավորությանբ տեղափոխվում են Վենետիկ Կոստանտինապոլիսից՝ խուսափելով թուրքերի ճնշումից։
Իրենց հիմնած միաբանությունը Մխիթարն ու իր տասնյոթ վարդապետները կառուղում էն վանքը և եկեղեցին և չորս անգամ ընդլայնում են կղզու տարացքը միաբանները գործունեություն են ծավալում երկու ուղղությամբ՝ կրոնական, կաթոլիկական և հայագիտական։ 1732 թվին Սուրբ Ղազար կղզում միաբանները բացել են վարժարան, որի նպատան էր սերունդ դաստիրակելը անգամ Նապոլեոն Բոնապարտը իր արշավանքների ժամանակ այնքան է տպավորվել Սուրբ Ղազար կղզով, որ 1797 թվին կզին հռչակվել է ակադեմիական։
Ակադեմիական հաստատությունը փրկելով այն ավերումից հաստատության թանգարանում կարող ենք տեսնել առաջին հայ տպագիր գիրքը որը տպվել է 1512 թվին և կոչվում է ՈՒրբաթագիրք։ Մխիթրար Գոշի Դատաստանագիրքը, Կիլիկյան Լևվոն Լուսինյան թագավորի թուրը, Այվազովսկու, Փարաջանովի, Մինաս Ավետիսյանի կտավները, Ասլամազյան քույրերի ձեռքի աշքատանքները, Վարդապետ Կոմիտասի դեմքից պատրաստված մահաբեր քանդակը նրա մորուքից պոկված մազերը ինչպես նաև անգլիացի Ջորջ Բայրոնի սենյակը, որը մեկ տարի սովորել է այտեղ և հիմա Սուրբ Կղզին ոչ միյան հայերի սուրբ կղզին է այլ նաև բրիտանացիների։