Տարազների մասին

Տարազները՝ հայկական ազգային հագուստները, մեր մշակույթի անբաժան մասն են։ Տարազը պատմականորեն արտահայտել է տվյալ շրջանի, ազգի և նույնիսկ սոցիալական դասի ինքնությունը։

Հայկական տարազի հիմնական բնութագրերը

1. Նյութը և գործվածքը

Տարազները հաճախ պատրաստվում էին բնական նյութերից, ինչպիսիք են բամբակը, մետաքսը և բուրդը։ Հագուստը զարդարվում էր ասեղնագործությամբ, որը հատուկ էր տվյալ տարածաշրջանին։

2. Կանացի տարազ

• Հագուստը ներառում էր երկար զգեստներ, որոնց վրա ավելանում էին զարդանախշեր։

• Կանանց գլխարկները հաճախ զարդարված էին մետաղական մանրամասներով կամ մարգարիտներով։

• Տարազի գույները խորհրդանշական էին՝ կարմիրը պտղաբերություն և կյանք էր խորհրդանշում, սպիտակը՝ մաքրություն։

3. Տղամարդու տարազ

• Տղամարդիկ կրում էին լայն տաբատներ և բաճկոններ, որոնք կոչվում էին «արխալուղ»։

• Գոտիները կարևոր տարր էին, որոնք հաճախ պատրաստվում էին մետաքսից կամ կաշվից։

4. Տարածաշրջանային տարբերությունները

• Տարազները տարբեր էին Հայաստանի յուրաքանչյուր տարածաշրջանում։ Օրինակ՝ Վանից, Սյունիքից կամ Լոռուց եկող տարազները տարբեր գույներ և նախշեր ունեին։

Տարազի նշանակությունը

Հայկական տարազը ոչ միայն հագուստ էր, այլև ինքնության արտահայտություն։ Այն ընդգծում էր մարդու ծագումը, ընտանեկան կարգավիճակը, սոցիալական դասը։ Այսօր տարազը օգտագործվում է ազգային տոների, հարսանիքների, մշակութային միջոցառումների ընթացքում։

Եթե հետաքրքրված եք հայկական տարազներով, Հայաստանում գործում են տարազի թանգարաններ և վարպետներ, ովքեր շարունակում են պատրաստել դրանք։

Հոլի և ղայթանի մասի

Հոլին և ղայթանը հայկական մշակույթի և ավանդույթների մաս են կազմում։ Դրանք հիմնականում կապված են ազգային խաղերի, արհեստների և հին ժամանակների առօրյայի հետ։

Հոլի մասին

Հոլը (կամ հայկական «կռուգան» խաղը) հին ժամանակներից երեխաների և անգամ մեծահասակների սիրելի զբաղմունքներից մեկն էր։ Այն փայտե կամ մետաղական խաղալիք է, որը պտտվում է տեղում՝ հատուկ թելով կամ ձեռքով շարժման միջոցով:

1. Հոլի կառուցվածքը

• Հոլը սովորաբար պատրաստվում է փայտից կամ մետաղից։

• Հիմնական բաղադրիչներն են՝

• սուր կամ կլորացված ծայրը (որն ապահովում է պտտման կայունությունը),

• գագաթային հատվածը՝ թելը փաթաթելու համար։

2. Ինչպես խաղալ հոլով

• Հոլի շուրջ թել էր փաթաթվում, որից հետո այն մեծ ուժով քաշվում էր։ Թելի հանման հետևանքով հոլը սկսում էր պտտվել։

• Նպատակն էր հոլը հնարավորինս երկար պտտել, իսկ խաղերի ժամանակ՝ խփել մրցակցի հոլին և այն «դուրս հանել» խաղադաշտից։

3. Կրթական և մշակութային նշանակությունը

• Հոլի խաղը ոչ միայն զվարճալի էր, այլև զարգացնում էր ձեռքի ճարտարությունը, սրությունն ու հնարամտությունը։

• Հոլի պտույտը հայկական մշակույթում խորհրդանշել է կյանքի անընդհատությունը։

Հին ավանդական խաղեր

Հայկական մշակույթում հին ավանդական խաղերը մեծ դեր են ունեցել թե՛ երեխաների, թե՛ մեծահասակների առօրյայում։ Դրանք ոչ միայն զվարճանքի միջոց էին, այլև նպաստում էին ֆիզիկական ուժի, ճարպկության, թիմային աշխատանքի և ռազմավարական մտածողության զարգացմանը։ Ահա մի քանի հայկական ավանդական խաղեր, որոնք փոխանցվել են սերնդեսերունդ։

1. Ծաղկախաղ

• Նպատակ: Խաղացողները հերթով ասում էին տարբեր ծաղիկների անուններ՝ առանց կրկնվելու։

• Ինչպես է խաղը կազմակերպվում:

• Բոլորը նստում էին շրջանաձև և հերթով ասում ծաղիկների անուններ։

• Եթե ինչ-որ մեկը կրկնում էր անունը կամ չէր կարողանում պատասխանել ժամանակին, դուրս էր մնում խաղից։

• Զարգացնում է: Արագ մտածողություն, հիշողություն և բառապաշար։

2. Կռկռանի

• Նպատակ: Հաջողությամբ հաղթահարել մի քանի կետ կամ շրջան՝ ցատկելով մեկ ոտքի վրա։

• Ինչպես է խաղը կազմակերպվում:

• Գետնին գծում էին շրջաններ կամ ութանիշ պատկեր։

• Խաղացողները հերթով պետք է ցատկեին մեկ ոտքի վրա՝ առանց գծերին դիպչելու։

• Այն, ով սխալվում էր, դուրս էր մնում խաղից։

• Զարգացնում է: Հավասարակշռություն, ճարպկություն և կենտրոնացվածություն։

3. Թումանախաղ

• Նպատակ: Հավաքել առավելագույն թումաններ (մետաղադրամներ կամ այլ փոքր առարկաներ)՝ հաղթելով մրցակիցներին։

• Ինչպես է խաղը կազմակերպվում:

• Գետնին դրվում էին թումաններ (կամ քարեր), իսկ խաղացողները պետք է հատուկ նետված քարով փորձեին դրանք հանել շրջանից։

• Նա, ով առավելագույն թվով թուման էր հավաքում, հաղթում էր։

• Զարգացնում է: Ճշտություն, կենտրոնացում և ռազմավարական մտածողություն։

4. Քարկտիկ

• Նպատակ: Քարի միջոցով խփել դաշտի կենտրոնում դրված թիրախին։

• Ինչպես է խաղը կազմակերպվում:

• Խաղացողները քարերը նետում էին հերթով՝ փորձելով դիպչել թիրախին։

• Նա, ով հավաքում էր ամենաշատ հարվածները, հաղթում էր։

• Զարգացնում է: Ճշտություն, ֆիզիկական ուժ և հաշվարկ։

5. Բռնոցի

• Նպատակ: Հետապնդել և բռնել մյուս խաղացողներին։

• Ինչպես է խաղը կազմակերպվում:

• Մի խաղացող համարվում էր «բռնող», իսկ մյուսները փախչում էին։

• Բռնողը պետք է հպվեր մյուսներից մեկին, որպեսզի վերջինս դառնար «բռնող»։

• Զարգացնում է: Արագություն, ֆիզիկական ճարպկություն և հնարամտություն։

6. Հոլի խաղ

• Նպատակ: Պտտել հոլն այնպես, որ այն հնարավորինս երկար մնա խաղադաշտում։

• Ինչպես է խաղը կազմակերպվում:

• Խաղացողները հերթով պտտում էին իրենց հոլերը։

• Եթե ինչ-որ մեկի հոլը դադարում էր պտտվել կամ դուրս էր գալիս սահմաններից, նա դուրս էր մնում։

• Զարգացնում է: Ճարտարություն և կենտրոնացում։

7. Շտկտկոցի

• Նպատակ: Մտածված կերպով թաքնվել, որպեսզի «բռնողը» չկարողանա գտնել։

• Ինչպես է խաղը կազմակերպվում:

• Մեկ խաղացող փակում էր աչքերը և հաշվում մինչև որոշակի թիվ։ Մյուսները meanwhile թաքնվում էին։

• Բռնողը պետք է գտներ թաքնվածներին։

• Զարգացնում է: Արագ կողմնորոշում և թիմային մտածողություն։

8. Խաղեր թելով կամ ղայթանով

• Նպատակ: Պատրաստել ձևեր և պատկերներ թելով։

• Ինչպես է խաղը կազմակերպվում:

• Երկու խաղացող թելով ստեղծում էին տարբեր ձևեր՝ հմտորեն շարժելով ձեռքերը։

• Առաջին խաղացողի ձևը պետք էր շարունակել այնպես, որ չկոտրվեր գիծը։

• Զարգացնում է: Ձեռքի ճարտարություն և ստեղծագործականություն։

Այս ավանդական խաղերը ոչ միայն երեխաների առօրյայի մասն էին, այլև կարևոր մշակութային արժեք, որոնք ընդգծում են հայկական համայնքների ստեղծարարությունն ու ակտիվությունը։ Այսօր նման խաղերը վերակենդանացվում են՝ փոխանցելով պատմական ժառանգությունը նոր սերունդներին։

Մենք այսօր պտտեցնում էինք հոլ, պատրաստում էինք թելեր հոլերի համար խաղացինք թաշկինակ։ Եվս մենք այսօր խաղացինք մուկն ու կատուն և մի քիչ դիտեցինք տարազների մասին։